نوروز در سیستان

عید نوروز در سیستان و بلوچستان از مراسم بسیار پراهمیت است و مردم این خطه، چند روز قبل از عید علاوه بر خانه تکانی و تهیه لباس‌های نو، با تهیه سه گونه خوراک ویژه نوروز یعنی کلوچه زابلی، بورک و تجگی به استقبال نوروز می‌روند.
در سیستان توأم با مراسم گوناگون نوروز می‌توان ارتباط متقابل طبیعت و افراد را مشاهده کرد.
تهیه این شیرینی‌ها به‌صورت دسته جمعی و با تقسیم کار، علاوه بر ارزش‌های فرهنگی و اجتماعی، همبستگی را ‌میان افراد ایجاد می‌کند.

خانه‌تکانی قبل از عید

در سیستان خانه‌تکانی به مفهوم واقعی انجام می‌شود، یعنی هر آنچه قابل شستشو باشد از وسایل خانه گرفته تا وسایل شخصی حتی قالی، قالیچه و سایر زیر اندازها باید شسته شود. البته قبل از شستشو نیز باید تعمیر منزل انجام شود.

کاسه شکستن

در سپیده دم تحویل سال نو بر اساس یک سنت قدیمی سیستانی تمامی ظروف سفالی که در عرض یکسال از آن‌ها بهره‌برداری شده است‌(کاسه و کوزه) شکسته می‌شد و تکه پاره‌های آن‌ها پشت بام جای می‌گرفت و یا بالای بام برده و می‌شکستند.
این کار تقدس داشت، زیرا معتقد بودند اگر این کار صورت نگیرد ارواح پلید که درون آن‌ها جای می‌گرفته‌اند، خانواده و اعضای آن‌ها را ناخوش و زرد موی می‌کنند.

عیادت از داغداران و خانواده‌های درگذشتگان

میان مردم این منطقه مرسوم است که اگر کسی تا یک ماه قبل از عید فوت کرده باشد، باید سال او را بزنند، یعنی یاد او در آخر سال گرامی داشته شود. اقوام و آشنایان نیز بعد از برگزاری سال برای برگزاری هر جشن آزاد هستند.
آن‌ها همچنین برای درگذشتگان، نان روغنی می‌پزند و ‌میان افراد مستحق تقسیم می‌کنند، علاوه بر آن به صورت نقدی نیز نذرهایی پرداخت می‌شود.

صله رحم

بعد از مراسم تحویل سال، خویشاوندان در مکانی جمع شده و به صورت دسته جمعی به خانه آشنایان و دوستان می‌روند. در این مراسم، مردم از بیماران نیز عیادت می‌کنند.

مراسم سیزده به در

آخرین جشن نوروز، مراسم سیزده به‌در است. در این روز مردم سیستان از خانه بیرون می‌روند و سبزه عید را نیز در آب روان می‌اندازند. زنان سیستان معتقدند که دختران جوان‌(دم بخت) حتماً باید سبزه را گره بزنند تا بخت آن‌ها در اصطلاح بلند شود و همراه با آن همچنین اورادی را زیر لب زمزمه می‌کنند.


*روز قبل از عید (علفه)
در منطقه سیستان، روز قبل از عید را علفه می ‌گویند شاید  یا اینکه به دلیل چسبانیدن دسته‌ای جُوی تازه، سبز و خوشه نزده بر سر در اتاق‌هاست.
شب قبل از عید مردان و زنان حنابندان داشتند و صبح روز علفه حنا را از دست و پاهایشان می ‌شویند، روز علفه کمتر خانه‌ای است که بوی کلوچه محلی ندهد در این روز همه چیز بوی تازگی می‌دهد و زمان جوان می‌شود.

 

روز علفه در سیستان روز گرامی داشتن بی‌ بی نوروز است در این روز بی‌ بی به همه خانه‌ها سرک می‌کشد تا ببیند برای استقبال از او چه کرده‌اند، خانه تمیز و پاکیزه است، لباس نو دارند، نان سال را پخته‌اند، جلوی اتاق‌ها علف چسبانده‌اند، دخترکان دست‌هایشان را حنا بسته‌اند، یا از خانه بوی کلوچه می‌آید.

 

بی بی نوروز

بی‌بی نوروز با خاموش شدن آخرین تنور به خانه‌اش می ‌رود او هم فردا وقتی می‌آید باید شسته و تمیز باشد.

بی بی نوروز به ابر دستور باریدن می‌دهد و وقتی در شب‌های عید و روزهای قبل از آن باران ببارد حتی نم نم، می‌گویند بی‌بی نوروز سرش را می‌شوید همچنین این باران نشانه‌ ای است از وضعیت سال و مال خوب، کمیِ اندوه و گرفتاری برای مردم چون بی‌ بی مردمش را بسیار دوست می ‌دارد.
 
 
 
مـردم سیستان معتقد بودند که در صبح روز عید، بی‌بی‌نوروز به تمامی خانه‌ها سر زده و سفره را بازدید می‌کند. نان سال نماد برکت و روزی صاحب خانه بود و کسی که نان سال را بزرگ‌تر و بهتر در سفره داشت، به همان نسبت در طول سال برکت به خانه‌اش خواهد آمد.نان دیگری که پختن آن در شب عید مرسوم است و مردم سیستان در همه اوقات از آن استفاده می‌کنند، قتلمه نام دارد. در گذشته مردم سیستان انواع قتلمه و سمنو را در روزهای عید با خود به زیارتگاه‌ها می‌بردند و از آن هنگام ظهر به جای ناهار استفاده می‌کردند.در سپیده دم تحویل سال نو؛
 
 
براساس یک سنت قدیمی ایرانی و سیستانی کلیه ظروف سفالی که در عرض یک سال از آنها بهره‌برداری شده است؛ از کاسه و کوزه شکسته می‌شد و تکه‌پاره‌های آنها برپشت بام جای می‌گرفت یا آنها را بالای بام می‌بردند و همانجا می‌شکستند. این کار تقدس داشت و معتقد بودند اگر این کار صورت نگیرد، ارواح پلید که درون آنها جای گرفته‌اند، خانواده و اعضای آنها را ناخوش و زرد روی می‌کنند.
 
 
 

*تخم مرغ و آینه
مردم سیستان قدیم اعتقاد داشتند که کره زمین بر روی شاخ گاو قرار دارد و گاو هم برروی نهنگ ایستاده است، موقع تحویل سال نو گاو کره زمین را از روی یک شاخ به شاخ دیگرش منتقل می کند بنابراین زمین تکان می‌خورد و این حرکت باعث چرخش تخم مرغ بر روی آینه می ‌شود.